(Sperm DNA Fragmentation Analysis)

10 تا 15 درصد از زوجین علیرغم تلاش برای بچه‌دار شدن قادر به داشتن فرزند نبوده و به عنوان زوج نابارور شناخته می‌شوند که علت نیمی از این موارد ناباروری فاکتور مردانه می‌باشد. بخش عمده ناباروری مردان مربوط به اسپرم غیرطبیعی است. لذا این افراد کاندید استفاده از روش‌های کمک باروری مانند IVF و ICSI بوده و ممکن است به کرات این درمان‌ها را تجربه کرده و با شکست مواجه شده باشند.

 یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت لقاح خارج رحمی، سلامت DNA اسپرم است. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که هر چه کیفیت اسپرم پایین‌تر باشد سلامت DNA اسپرم هم با مشکلات بیشتری مواجه است. لذا با توجه به اینکه افراد دارای اسپرم معیوب و همچنین در موارد ناباروری با علت نامشخص کاندید استفاده از روش‌های کمک باروری می‌شوند و در آن‌ها آسیب موجود در DNA اسپرم این مردان، منجر به عدم موفقیت در درمان می‌گردد، لذا قبل از انتخاب روش درمانی مناسب نیاز به ارزیابی میزان شکست DNA اسپرم (SDFA)  می‌باشند. 

در بسیاری از این موارد در صورت مشخص بودن وجود آسیب در DNA اسپرم با انجام درمان مناسب امکان بهبود کیفیت اسپرم فراهم می‌باشد. بنابراین آزمایش SDFA به منظور ارزیابی سلامت DNA  اسپرم انجام می‌گردد. این آزمایش روش مطمئنی برای بررسی سلامت DNA اسپرم است که به شناسایی افرادی که ممکن است در معرض خطر ایجاد یک بارداری ناسالم باشند، کمک می‌کند. آگاهی از سلامت DNA اسپرم به تشخیص بالینی و درمان ناباروری مردان کمک می‌نماید و ارزش زیادی در موفقیت روش‌های درمان آن‌ها دارد. این آزمایش برروی اسپرم تازه و یا فریز شده انجام می‌شود و روش موثری برای بررسی هزاران اسپرم موجود در مایع منی می‌باشد

سلامت DNA اسپرم و بارداری :

سطح فراگمنتاسیون DNA اسپرم با آمار حاملگی و سقط‌های پس از ICSI ،IVF ،IUI ارتباط دارد.
بارداری‌های سالم و طبیعی برای زوج‌هایی که مرد از اسپرم‌‌های دارای میزان شکست DNA برخوردار است نیز اتفاق می‌افتد، اما وجود اسپرم‌های معیوب این شانس را کاهش می‌دهد. هر چقدر که تعداد اسپرم‌های با فرگمنتاسیون DNA بیشتر باشد، شانس بارداری سالم و موفق نیز به همان اندازه کاهش می‌یابد. جنین‌‌های حاصل از اسپرم‌های با DNA آسیب دیده از پیش آگهی خوبی برخوردار نمی‌باشند و احتمال رشد آن‌ها و نیز شانس لانه‌گزینی‌شان کم می‌شود.
شواهد نشان می‌دهد که در صورت تشکیل جنین با اسپرم‌های دارای DNA آسیب دیده می‌تواند منجر به شروع القای اپوپتوز و جهش‌هایی شود که نتیجه آن توقف جنین قبل از مرحله بلاستوسیست، سقط و ناهنجاری‌های مادرزادی است.

عوامل ایجاد کننده قطعه قطعه شدن DNA اسپرم :

استرس اکسیداتیو، عفونت، لکوسیتواسپرمی، بیماری تب زا، بالا رفتن دمای بیضه، رژیم غذایی، استفاده از دارو بویژه آنتی بیوتیک، سن بالا، واریکوسل، استفاده از دخانیات، تابش‌گیری از پرتوهای یون‌ساز مانند پرتو ایکس و گاما، قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های محیطی و شغلی.

درمان :

بعضی از موارد قطعه قطعه شدن DNA اسپرم قابل درمان نمی‌باشد اما اگر آسیب به DNA اسپرم ناشی از رادیکال‌های آزاد باشد، تغییر در سبک زندگی و استفاده از رژیم‌های غذایی خاص می‌تواند به کاهش استرس اکسیداتیو کمک نماید. درمان عفونت‌ها با آنتی بیوتیک و درمان واریکوسل نیز باعث کاهش فراگمنتاسیون DNA اسپرم می‌شود. آزمایش مجدد سه ماه پس از آزمایش اول جهت بررسی میزان کاهش فرگمنتاسیون لازم می‌باشد.

مواردی که درخواست SDFA اهمیت دارد : 

•    مردان مبتلا به ناباروری با علت نامشخص
•    مردان مبتلا به اولیگو آستنوتراتواسپرمی (OAT)
•    مردان با سابقه انجام درمان‌های ناموفق کمک باروری مانند IVF  و   ICSI
•    بررسی کارایی درمان‌های دارویی در مردان
•    مردان خواهان داشتن فرزند به دنبال یک یا چند دوره شیمی درمانی
•    سابقه توقف در رشد جنین (Arrested embryo development)
•    سابقه رشد ضعیف جنین (Poor blastocyte develompment)
•    مردان با سن بالا
•    سقط مکرر جنین در خانم
•    مردان مبتلا به واریکوسل
•    مردان در تماس با مواد سمی و آلودگی‌های محیطی
•    مایع منی حاور اسپرم‌های غیر طبیعی و با تعداد کم در مردان

روش انجام آزمایش و آنالیز :  

اسپرم‌ها با رنگ فلوئور اسانس یا غیر فلوئورسانس رنگ آمیزی شده و مورد بررسی قرار می‌گیرند و نتایج به سه شکل آماری برای استعداد باروری گزارش می‌شود:

•    اگر میزان شکست DNA اسپرم کمتر از 15 درصد باشد قابلیت باروری عالی است.
•    اگر میزان شکست DNA اسپرم بین 15 تا 30 درصد باشد قابلیت باروری خوب است.
•    اگر میزان شکست DNA اسپرم بیشتر از 30 درصد باشد قابلیت باروری کم است.

البته حاملگی طبیعی با شاخص بالاتر از 30 درصد هم رخ می‌دهد اما امکان سقط در آن زیاد است و باید از روش‌های کمک باروری استفاده کرد.